• o nas
• projekty
• programy
• galeria
• dołącz
• wesprzyj
• oferta
• kontakt
• dostępność

Strona główna > Warto poczytać > Archiwum Opornika > Numer 30 (3/2008)

KALENDARIUM MARCA

Mariusz Wakuła (2008-03-20)


1967
czerwiec - początek „cichej” kampanii przeciwko osobom pochodzenia żydowskiego;
5 czerwca - izraelsko-arabska wojna sześciodniowa;
6 czerwca - Minister Spraw Zagranicznych PRL Adam Rapacki wręcza tekst oświadczenia rządu polskiego ambasadorowi Zjednoczonej Republiki Arabskiej Saad Afrze. Rząd PRL „wyraża najgłębsze oburzenie z powodu agresji Izraela, potępia jej sprawców oraz domaga się natychmiastowego zaprzestania agresji i wycofania wojsk izraelskich na poprzednie pozycje”;
12 czerwca - Wiceminister spraw zagranicznych Marian Naszkowski wręcza ambasadorowi Izraela Oświadczenie Rządu PRL o zerwaniu stosunków dyplomatycznych z Izraelem;
19 czerwca - przemówienie Władysława Gomułki o nowej prowokacji imperializmu na Bliskim Wschodzie. W przemówieniu, transmitowanym na żywo w radiu i telewizji, z ust I Sekretarza PZPR pada pod adresem ludności żydowskiej w Polsce określenie „piąta kolumna”;
25 listopada - premiera w Teatrze Narodowym Dziadów Adama Mickiewicza w inscenizacji Kazimierza Dejmka z Gustawem Holoubkiem w roli Gustawa-Konrada. Przedstawienie to wystawiane jest z okazji pięćdziesiątej rocznicy Rewolucji Październikowej.
grudzień - recenzje na temat Dziadów Kazimierza Dejmka są zatrzymywane przez cenzurę. Liczba przedstawień w grudniu jest ograniczona.

1968
3 stycznia - w Pradze Komitet Centralny podejmuje decyzję o rozdzieleniu stanowisk prezydenta republiki i I sekretarza KPCz. Na swoją osobistą prośbę Antonin Novotny zwolniony zostaje ze stanowiska I sekretarza, będąc nadal prezydentem republiki. Na zwolnione stanowiska wybrano jednogłośnie Aleksandra Dubczeka. Nowy szef partii wygłasza przemówienie, w którym podkreśla swoje oddanie marksizmowi-leninizmowi oraz wierności sojuszniczej z ZSRR. Dojście do władzy Aleksandra Dubczeka uważa się za początek Praskiej Wiosny.
18 stycznia - decyzją KC przedstawienia Dziadów w Teatrze Narodowym wstrzymane zostają od 1 lutego. Kazimierz Dejmek podaje się do dymisji, ale jego decyzja nie zostaje przyjęta.
30 stycznia - ostatnie przedstawienie Dziadów w Teatrze Narodowym otwarte dla publiczności.
31 stycznia - Henryk Szlajfer i Adam Michnik, studenci Uniwersytetu Warszawskiego, spotykają się z warszawskim korespondentem dziennika „Le Monde” Bernardem Margueritte’em i przekazują mu informacje na temat wydarzeń pod Teatrem Narodowym, przed pomnikiem Mickiewicza. Przekazują także informacje o nastrojach w środowiskach akademickich. Po ogłoszeniu informacji Margueritte’a w radiu „Wolna Europa” Adam Michnik i Henryk Szlajfer są relegowani z Uniwersytetu.
19 lutego - protest studentów i pracowników uniwersyteckich przeciw zdjęciu Dziadów. Zainicjowana 2 lutego przez środowisko „komandosów” akcja zbierania podpisów pod rezolucją domagającą się przywrócenia Dziadów zakończyła się sukcesem – zebrano 3 145 podpisów (część z uczelni wrocławskich) i przesłano je do Sejmu. Na terenie Uniwersytetu Warszawskiego pojawiają się ulotki, w których podpisujący się pod protestem są określeni jako sympatycy „piątej kolumny”.
4 marca - relegowanie studentów Wydziału Historycznego UW Adama Michnika i Henryka Szlajfera za udział w demonstracji 30 stycznia. Decyzję podejmuje minister oświaty Henryk Jabłoński, a nie uniwersytecka komisja dyscyplinarna.
8 marca - o 12.00 początek wiecu studentów na dziedzińcu UW. Irena Lasota czyta rezolucję przeciw represjonowaniu kolegów, występujących w obronie „Dziadów” i żądają unieważnienia decyzji o relegowaniu Adama Michnika i Henryka Szlajfera; odczytywana też jest rezolucja wyrażająca solidarność ze środowiskiem literackim w sprawie Dziadów. W trakcie wiecu na dziedziniec wjeżdżają autobusy z „aktywem robotniczym, zmobilizowanym uprzednio przez kierownictwo warszawskiej organizacji partyjnej”. Uzbrojeni w gumowe pałki aktywiści rozpraszają studenckie zgromadzenia. O 14.30 do akcji wkracza milicja mundurowa, brutalnie bijąc studentki i studentów, a także przypadkowych gapiów. Następują aresztowania osób uczestniczących w wiecu oraz osób z grupy „ komandosów”. W godzinach wieczornych aresztowani zostają Jacek Kuroń i Karol Modzelewski; ich proces rozpocznie się dopiero 2 stycznia 1969.
11 marca - w „Słowie Powszechnym” (organie PAX-u, proreżimowego stowarzyszenia katolickiego) ukazuje się anonimowy tekst „demaskujący syjonistyczny rodowód” uczestników zajść marcowych.
12 marca - I sekretarz KW w Gdańsku Stanisław Kociołek spotyka się w gmachu Politechniki Gdańskiej ze studentami w celu omówienia i wyjaśnienia wypadków warszawskich. Próba przekonania młodzieży do oficjalnej wykładni wydarzeń warszawskich kończy się fiaskiem. Wygwizdany I sekretarz KW schodzi z mównicy przed zakończeniem spotkania. Wieczorem studenci wychodzą na ulice.
13 marca - manifestacje studentów w Krakowie. W Lublinie z inicjatywy organizacji młodzieżowych zorganizowano w „Chatce Żaka”, za zgodą rektora UMCS, wiec studencki pod hasłem „Za socjalizm i demokrację”. Uczestnicy wiecu protestują przeciw zatajaniu przez prasę prawdy o sytuacji na uczelniach oraz domagają się swobód obywatelskich gwarantowanych przez konstytucję. W Warszawie kolportuje się ulotkę ZBOWID-u (centralnej organizacji kombatanckiej), wymieniającą jako inspiratorów zajść amerykański imperializm, zachodnioniemiecki rewanżyzm oraz międzynarodowy syjonizm. PAP podaje informację o zwalnianiu ze stanowisk w administracji państwowej wyższego szczebla rodziców dzieci biorących udział w manifestacjach studenckich; na liście zwolnionych dominują żydowsko brzmiące nazwiska.
16 marca - zakończenie 48-godzinnego strajku okupacyjnego studentów uczelni Wrocławia.
17 marca - w „Ursusie” spędza się robotników na wiec pod hasłami „Syjoniści do Dajana” i „Antysemityzm - nie, antysyjonizm - tak”;
18 marca - wykładowca Politechniki Wrocławskiej prof. Ryszard Krasnodębski rozpoczyna głodówkę solidarnościową ze studentami;
21 marca - początek strajku okupacyjnego na Politechnice Warszawskiej; mieszkańcy Warszawy manifestują poparcie dla studentów, przynoszą im żywność i kwiaty. Obrady 107 Konferencji Episkopatu Polski; w liście do premiera Józefa Cyrankiewicza zawarte są postulaty uwolnienia aresztowanych studentów, zaprzestania drastycznych metod karania i śledztwa.
24 marca - w Nowej Hucie manifestacje i zajścia uliczne. Radio Wolna Europa informuje o użyciu przez krakowską milicję psów w celu rozpędzenia manifestacji.
23 kwietnia - zebranie sekretariatu PAN w Warszawie poświęcone weryfikacji kadrowej w akademii. Na zebraniu stwierdza się potrzebę zatrudnienia nowych pracowników - posłusznych i ideowo oddanych partii.
14 maja - nowe zasady rekrutacji na uczelnie wyższe, m.in. zwiększona ilość punktów za pochodzenie.
27 czerwca - w Czechosłowacji list otwarty 2000 słów do robotników, chłopów, urzędników, uczonych, działaczy sztuki, do wszystkich obywateli, uważany za najbardziej radykalny dokument „Praskiej Wiosny”. W przyszłości dokument ten stanie się jednym z głównych dowodów na istnienie „kontrrewolucji” w Czechosłowacji.
Sprawozdanie z Sejmowej Komisji Oświaty wiceministra oświaty i szkolnictwa wyższego Włodzimierza Michajłowa o konsekwencjach wyciągniętych wobec winnych wydarzeń marcowych. Według sprawozdania zatrzymano ogółem 2730 osób, sankcje prokuratorskie zastosowano wobec 900 osób, komisje dyscyplinarne dla 424 studentów, zawieszono 111 osób, 47 studentów relegowano z uczelni wrocławskich za demonstracje pierwszomajowe, a 30 tamtejszych samodzielnych pracowników naukowych poniosło konsekwencje dyscyplinarne, tzn. straciło pracę.
lipiec - nasila się fala emigracji z Polski (rozpoczęta w czerwcu 1967 roku) osób pochodzenia żydowskiego, którym uniemożliwiono normalną egzystencję w kraju.
8 lipca - XII Plenum KC PZPR, które zwykło się uznawać za zamykające etap gwałtownej kampanii antysemickiej i antyinteligenckiej. Edward Ochab rezygnuje z obowiązków sekretarza KC i innych funkcji partyjnych w związku z wydarzeniami marcowymi. Do Biura Politycznego zostaje dokooptowany Mieczysław Moczar.
9 sierpnia - wizyta Broz Tity oraz Nicolae Ceausescu w Czechosłowacji.
20 sierpnia - Agresja 5 państw członków Układu Warszawskiego, Bułgarii, NRD, Polski, Węgier i ZSRR na Czechosłowację. W sumie w nocy z 20 na 21 sierpnia 165 000 żołnierzy Układu Warszawskiego wkracza na ziemię czechosłowacką.
21 sierpnia - Oświadczenie rządu PRL, który informuje, iż zbrojna interwencja w Czechosłowacji jest udzieleniem bratniej pomocy kierownictwu partyjnemu i rządowemu CSRS na ich własną prośbę. W kraju spontaniczne protesty przeciwko interwencji pięciu państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację,
23 sierpnia - o godzinie 12 w całej Czechosłowacji rozpoczyna się 1-godzinny strajk generalny. Rodzi się spontaniczny cywilny ruch oporu, przejawiający się w wznoszeniu zapór na drogach, uszkadzaniu środków łączności, działalności nielegalnych stacji radiowych, demontażu znaków drogowych i napisów oraz nazw ulic.
3 września - w Czechosłowacji pierwsze symptomy odwrotu od programu „Praskiej Wiosny”, z rządu ustępuje wicepremier Ota Szik.
7 września - w czechosłowackim Jičine pijany polski żołnierz wszczyna awanturę, a następnie zabija 2 osoby i rani inne. Po tym tragicznym wydarzeniu gen. Siwicki wydaje rozkaz o zdeponowaniu amunicji ostrej do magazynów broni. Od tej pory nikt z żołnierzy nie nosi przy sobie załadowanych magazynków z ostrą amunicją.
8 września - Ryszard Siwiec z Przemyśla, podczas ogólnopolskich dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie w obecności Władysława Gomułki, oblewa się rozpuszczalnikiem i podpala. Był to protest przeciwko interwencji Wojska Polskiego w Czechosłowacji oraz łamaniu praworządności i wolności w Polsce. Uroczystość nie zostaje przerwana, a sprawa nie dociera do wiadomości publicznej. Ryszard Siwiec zmarł cztery dni później w szpitalu.
8 października - zmiany w ustawie o Szkolnictwie Wyższym, prowadzące do ograniczenia suwerenności uczelni wyższych. Prawo ustanawiania przez rząd docentów poza normalną procedurą naukową (tzw. docenci marcowi).
7 listopada - według informacji w prasie warszawskiej z partii wykluczono po marcu 1968 ponad 230 tysięcy członków.
11 listopada - V Zjazd PZPR. Uczestniczy w nim ponad 1700 delegatów oraz przedstawiciele partii komunistycznych i robotniczych z 40 krajów. Władysław Gomułka ponownie wybrany na stanowisko Sekretarza Generalnego KC KPZR.
12 grudnia - wyroki dla studentów Jana Lityńskiego (2 i pół roku) i Seweryna Blumsztajna (2 lata więzienia) za udział w wypadkach marcowych.

1969
15 stycznia - wyroki w procesie Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego (3 i pół roku więzienia) za „wywoływanie niepokojów studenckich”.
16 stycznia - na Placu Wacława w centrum Pragi w proteście przeciwko agresji na Czechosłowację podpala się student Jan Palach.
10 lutego - wyroki w procesie Adama Michnika (3 lata), Barbary Toruńczyk, Henryka Szlajfera (2 lata) i Wiktora Góreckiego (20 miesięcy) Antoniego Zambrowskiego ( 21 lutego skazany na 2 lata) za udział w wypadkach marcowych;
28 marca - Czechosłowacy w finale mistrzostw świata w hokeju na lodzie pokonują drużynę radziecką; 150-tysięczny tłum wyległ na Plac Wacława, aby świętować zwycięstwo i dać upust swej niechęci do radzieckich agresorów. „Kryzys hokejowy” jak później nazwano te wydarzenia, w których w całym kraju brało udział około pół miliona osób, staje się sygnałem do ataku sił, które przez następne 20 lat uprawiać będą politykę normalizacyjną.
15 kwietnia - kolejne wyroki oskarżonych o udział w wypadkach marcowych: Irena Lasota, Irena Grudzińska, Teresa Bogucka skazane na półtora roku więzienia.
17 kwietnia - Aleksander Dubczek zmuszony jest do rezygnacji ze swojej funkcji, a jego stanowisko obejmuje Gustav Husák, upatrzony przez Moskwę jako wygodne narzędzie w rękach Kremla.

Wybrano na podstawie informacji z Ośrodka Karta.