Pandemiczna dyskryminacja

W wyniku pojawienia się koronawirusa w Polsce, od marca bieżącego roku ustanowiono szereg zakazów, nakazów i ograniczeń związanych z poruszaniem się w przestrzeni publicznej. Do dnia dzisiejszego obowiązuję m.in. nakaz zakrywania ust i nosa w takich miejscach jak komunikacja miejska, lokale usługowe i handlowe oraz miejsca kultu religijnego.

Regulacje zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii z dnia 19 czerwca 2020r. uwzględniają kilka wyjątków tj. grup osób zwolnionych z tego obowiązku. Należą do nich m.in. dzieci poniżej 4 roku życia oraz osoby, które nie mogą zakrywać ust lub nosa z powodu stanu zdrowia, całościowych zaburzeń rozwoju, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym, znacznym albo głębokim, lub osoby mającej trudności w samodzielnym zakryciu lub odkryciu ust lub nosa; okazanie orzeczenia lub zaświadczenia w tym zakresie nie jest wymagane.

Warto pamiętać o tych wyjątkach gdy widzimy osoby nie zakrywające ust i nosa w autobusie lub sklepie. A ponieważ pamięć lubi historię oto krótka historia mieszkanki Lublina, która ze względu na swój stan zdrowia nie zasłania nosa i ust. Kilka tygodni temu wybrała się Ona na zakupy do jednego ze sklepów odzieżowych na trenie Lublina. Przy wejściu pracownik sklepu poinformował ją, że nie zostanie wpuszczona do środka bez maseczki. Nie pomogły wyjaśnienia. Pracownik twierdził, że takie są przepisy. Ma zakaz wpuszczania osób nie zasłaniających ust i nosa. Ostatecznie, kiedy bohaterce opisywanych wydarzeń udaję się wejść do sklepu, w kolejce do kasy trafia na strażników prawa w postaci klientów sklepu. Tutaj również wyjaśnienia nie pomagają, a cudzoziemski akcent osoby staję się dodaje rozpędu fali oburzenia, złości i nienawistnych komentarzy. Podobne sytuacje powtarzają się regularnie w komunikacji miejskiej, a także w banku, który odmawia obsługi.
Analizując tę sytuację warto zwrócić uwagę na następujące fakty. Choć regulamin sklepu może ustalać zasady korzystania z jego usług, to jednak jego zapisy muszą być zgodne z prawem i nie powinny mieć charakteru dyskryminującego. W opisanych wyżej przypadkach możemy mieć do czynienia z nierównym traktowaniem konsumentów w zakresie dostępu do usług i swoistego rodzaju segregacją klientów ze względu na ich cechę osobistą.

Wydaję się jednak, że ich przyczyną nie jest zła wola usługodawców, ale niedostateczne informowanie pracowników sklepów o obowiązujących aktualnie ograniczeniach i przewidzianych od nich wyjątkach, a także chaos związany ze specyficznymi okolicznościami spowodowanymi stanem epidemii.

Obecna forma przywołanych uregulowań sprawia, że możliwości ich egzekwowania budzą wątpliwości. Pomijamy w tym miejscu teoretyczno-prawną kwestię wprowadzenia powyższych ograniczeń w formie rozporządzenia oraz jego sprzeczności z ustawą. Zwracamy jednak uwagę na kwestię praktyczną mającą bezpośredni wpływ na sytuację konsumentów zwolnionych z obowiązków zakrywania ust i nosa oraz usługodawców. Sprzedawca nie posiada kompetencji aby weryfikować spełnianie przez osobę przesłanek zwolnienia. Co więcej, ze względu na wyrażony wprost brak obowiązku okazania oświadczenia potwierdzającego ich spełnianie, weryfikacja dokonywana przez funkcjonariuszy policji również powinna odbywać się na podstawie oświadczenia osoby zainteresowanej.

Ponadto poszukując wskazówek dotyczących stosowania przepisów związanych z pandemią możemy napotkać na sprzeczne zalecenia. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji apelując do konsumentów o przestrzeganie obowiązku noszenia maseczek na terenie sklepów podkreśla jednocześnie, że personel placówek handlowych nie jest upoważniony do egzekwowania tego obowiązku. Możemy znaleźć również wypowiedzi rzecznika Ministerstwa Zdrowia, w których zleca on nieobsługiwanie klientów nieprzestrzegających nakazu.

Wydaję się więc, że to właśnie ten chaos oraz niedoskonałość uregulowań są głównymi przyczynami opisanej powyżej sytuacji, w której usługodawca w obawie o bezpieczeństwo (i niezadowolenie) klientów odmawia obsłużenia osoby powołującej się na zwolnienie z obowiązku noszenia maseczki. Tym samym potencjalnie dopuszcza się czynu o charakterze dyskryminującym. Warto więc jednoznacznie podkreślić, że obecny stan prawny nie pozwala usługodawcom na takie postępowanie. Jednak sytuacja, w której wyłączenie obowiązku realizacji nakazu prawnego następuję na podstawie oświadczenia woli adresata może prowadzić do drugiej skrajności. W obliczu braku możliwości weryfikacji trudno bowiem mówić o istnieniu obowiązku jako takiego.

Widoczny w tej historii problem jest jednym z wielu wyzwań, które stawia przed nami czas pandemii. Jednocześnie może być to idealna okazja aby wykazać się dojrzałością, odpowiedzialnością obywatelską, a także zwykłą ludzką uprzejmością i wyrozumiałością. Dla tych, którzy z różnych względów nie mogą nosić maseczek może to oznaczać np. rozważenie założenia przyłbicy w trakcie robienia zakupów, a dla sprzedawców i usługodawców podjęcie wysiłku dokładniejszego informowania swoich pracowników o obowiązujących przepisach, w tym wyjątkach od istniejących nakazów. Pamiętajmy też, że publiczne znieważanie drugiej osoby może nie tylko świadczyć o braku kultury osobistej, ale także skutkować odpowiedzialnością karną.

P.S. W przypadku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów działania może podjąć Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W sprawach indywidualnych zaś bezpłatną pomoc prawną konsumenci mogą uzyskać pod numerami Infolinii Konsumenckiej 801 440 220 oraz 22 290 89 16, prowadzonej przez Fundację Konsumentów, od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 18:00, a także u miejskiego lub powiatowego rzecznika konsumentów.

Zapraszamy również do korzystania z naszego punktu porad obywatelskich we wtorki od 16 do 17.

Autorka tekstu: Agnieszka Matejczuk

Komentarze

Aby dodać komentarz pod własnym nazwiskiem musisz się zalogować, lub napisać pod tymczasowym nickiem (wymaga aktywacji)

Nick:Komentarz:

Brak komentarzy