B. Brecht: Wprzód żarcie, potem morał.

BERTOLT BRECHT
(10 lutego 1898 - 14 sierpnia 1956)
niemiecki pisarz, dramaturg, teoretyk teatru, inscenizator, poeta.
Jego twórczość ma charakter buntowniczy, rewolucyjny; jest społecznie zaangażowana. Jedną z głównych inspiracji światopoglądowych Brechta był marksizm (jednak należy dodać, że Brecht nie był dogmatykiem), zmieszany z modernistyczną niechęcią do mieszczaństwa.
Jego sztuki poruszały problematykę społeczną, odnosiły się krytycznie wobec kapitalizmu i wojny („Człowiek jest człowiek”). Pod koniec lat 20 zaczęły powstawać przedstawienia o charakterze dydaktycznym, które pokazywał robotnikom.
Brecht był ceniony nie tylko za niekwestionowany talent pisarski, ale przede wszystkim za wykreowanie nowych metod przekazu teatralnego, za stworzenie teatru epickiego i wykorzystanie tak zwanych „efektów obcości”. Forma ta służy uwydatnieniu treści rewolucyjnej. U źródeł tej koncepcji leży twierdzenie Brechta, że żyjemy obecnie w epoce naukowej, w której człowiek zdołał ujarzmić przyrodę, nie zmieniając nic w stosunkach społecznych.
Otóż w tradycyjnym teatrze spektakl urzekał widza iluzją; widz wczuwa się w postacie i bieg wydarzeń, co stępia jego zmysł krytyczny i czyni go biernym. Dla przedstawień niosących w sobie treści polityczne potrzebny był inny rodzaj teatru. Dlatego, by zmuszać publikę do aktywności intelektualnej, Brecht postanowił wprowadzić dystans między widownią a sceną. W tym celu używa właśnie efektów obcości.
Po dojściu Hitlera do władzy, Brecht wyemigrował. Po wojnie wrócił do Europy i założył w NRD swój własny teatr - Berliner Ensamble.

SARAH KIRSCH
Właśc. Ingrid Berstein, ur. w 1935 r. - pisarka i malarka. Początkowo studiowała biologię w Halle. Przełomowym momentem w jej życiu była znajomość, a potem małżeństwo z lirykiem Rainerem Kirschem. Swoje pierwsze teksty od 1960 r. publikowała w gazetach. Pseudonim „Sarah” przyjęła, żeby wyrazić swoją solidarność i identyfikację z Żydami, ofiarami holokaustu, a także jako wyraz buntu przeciwko antysemityzmowi jej ojca. Po wybraniu drogi artystycznej, rozpoczęła studia w Lipsku. W 1965 r. wstąpiła do Związku Pisarzy NRD. Wraz z mężem wydała wtedy tomik poezji „Gespräch mit dem Saurier”, za który oboje zostali nagrodzeni medalem Ericha Weinerta. Swoją pierwszą autorską książkę, pt. „Landaufenthalt” („Pobyt na wsi”), opublikowała dopiero w 1967 r. Po rozwodzie zamieszkała w Berlinie Wschodnim, gdzie pracowała jako dziennikarka radiowa. Za podpisanie petycji przeciwko wysiedleniu Biermanna, została wykluczona ze Związku Pisarzy i uciekła z kraju. Początkowo mieszkała w RFN. Zajmowała się poezją kobiecą. Publicznie występowała w obronie praw kobiet.

JURGEN FUCHS (1950-1999)
Urodził i wychował się w Jenie (Turyngia). Tam też studiował psychologię społeczną. W 1973 wstąpił do partii SED, bo - jak mówił - chciał poznać system od wewnątrz. Oczywiście po niedługim czasie wyrzucono go za działalność opozycyjną. Z tego samego powodu stracił też pracę. Inwigilowany, wprowadził się wraz z rodziną do domu znanych działaczy opozycyjnych - Katji i Roberta Havemann (do Grünheide koło Berlina). Za protesty po wysiedleniu Biermanna trafił do więzienia w Hohenschönhausen w Berlinie, gdzie przebywał do sierpnia 1977 r. W tym czasie o jego uwolnienie walczyła grupa znajomych pisarzy z Niemiec Zachodnich, którzy starali się, aby mógł opuść kraj. To dzięki nim autorowi pozwolono wyjechać. Na Zachodzie angażował się społecznie. Miał kontakt z opozycyjnymi grupami z bloku wschodniego, nie tylko z NRD, ale także z Czechosłowacji (Karta 77) i z polską „Solidarnością”. Od 1992 r. pracował w Instytucie Gaucka.
Mimo licznych publikacji, jego ostatnia, wydana na krótko przed śmiercią książka „Magdalena. MfS. Memfisblues.Stasi.Die Firma. VEB Horch&Gauck” wywołała prawdziwą sensację. Tytułowa „Magdalena” to nawiązanie do adresu głównej siedziby Służby Bezpieczeństwa w Berlinie, mieszczącej się na ulicy Magdalenenstraße. To dzieło to subiektywne sprawozdanie z pracy w instytucie, świadectwo wykonania żmudnej pracy oraz próba rzucenia światła na tajemnice Służby Bezpieczeństwa. Pisarz w sposób bardzo interesujący rozlicza się z historią, komentuje ją i wciąż na nowo przeżywa. Krótko po wydaniu umarł na białaczkę. Co dziwne, z tą samą chorobą walczyli jego koledzy, z którymi siedział w więzieniu. Niektórzy stawiają hipotezę, że „Stasi” specjalnie stosowali w celach ukrytą raparatrę rentgenowską. Promieniowaniem chcieli „na zawsze” unieszkodliwić przeciwników systemu.

ULRICH PLENZDORF (ur. 1934 r.)
Od roku 1964 pracował jako scenarzysta i dramaturg w enerdowskiej wytwórni filmowej DEFA. Napisał scenariusze do takich filmów jak m.in. „Weite Straßen - stille Liebe” (1969 „Szerokie ulice - cicha miłość”), „Kennen Sie Urban?” (1970 „Znacie Urbana?”). Ale sławę i sukces przyniosło mu opublikowane w 1972 r. opowiadanie „Nowe cierpienia młodego W.“ (w 1976 r. zekranizowane w RFN).
Główny bohater Edgar stał się uosobieniem tej części młodzieży, która nie chciała być ograniczana szkolną propagandą czy obowiązkiem przynależenia do instytucji wychowawczych [np. stowarzyszenie Wolnej Niemieckiej Młodzieży (FDJ). Ta państwowa organizacja zrzeszała w roku wydania książki powyżej 2/3 enerdowskiej młodzieży między 14-25 rokiem życia - przyp. red.]. Edgar jest młodym uczniem, który próbuje się mimo wszystko spełnić (co niekoniecznie mu się udaje). Odkrywa podobieństwo między życiem tytułowego bohatera „Cierpień młodego Wertera” Goethego a własnym. Inną znaną książką Plenzdorfa jest „Legenda o niekończącym się szczęściu”, która była wystawiana na wielu polskich scenach teatralnych.

STEFAN HEYM 1913 (Chemnitz) - 2001 (Israel)
Właściwie Hellmuth Flieg dziennikarz, pisarz. Pierwsze artykuły publikował m.in. w „Weltbühne”, przyjmując pseudonim Stefan Heym. Jeszcze przed wojną, w obawie przed prześladowaniami za żydowskie pochodzenie, uciekł do Pragi. Po samobójstwie ojca wyjechał do USA, gdzie na dobre rozpoczął karierę jako pisarz. Po wojnie przeprowadził się najpierw do Warszawy, potem do Pragi, aż w 1952 r. osiadł w Berlinie Wschodnim. Tam rozpoczął pracę w gazecie „Berliner Zeitung”.W następnych latach stał się krytykiem reżimu. W 1954 r. zdobył nagrodę Manna i zasiadł w zarządzie Związku Pisarzy. Mimo iż nie zgadzał się do końca w niektórych sprawach z Biermannem, podpisał protest przeciwko pozbawieniu go obywatelstwa. Od tego czasu nie znalazł w NRD żadnego wydawnictwa, które chciałoby / mogło publikować jego książki (wyrzucono go ze Związku.Pisarzy). Powieść „Collin”, będącą rozliczeniem się ze stalinowską przeszłością NRD, wydał w RFN. Niektóre z jego książek zostały przetłumaczone na język polski, jak np. „Raport o królu Dawidzie”.

WOLF BIERMANN
Poeta, piosenkarz, kompozytor, założyciel Teatru Robotniczo-Studenckiego istniejącego w latach 1961-1963.
Urodził się w 1936 w Hamburgu w rodzinie robotniczej. Ojca stracił wcześnie - zginął jako więzień w Auschwitz. W roku 1953 Biermann, jako młody pionier i przedstawiciel Niemiec Zachodnich, brał udział w światowym spotkaniu młodzieży w Berlinie Wschodnim. W wieku 17 lat sam dobrowolnie przeprowadził się do NRD. Szybko jednak okazało się, że nowy ustrój nie spełnia jego oczekiwań. Biermann stał się pewnego rodzaju komunistą rewizjonistycznym, który popierał prawdziwy socjalizm, ale zdecydowanie był wrogiem stalinizmu. Jawnie krytykował politykę władz NRD. Już w 1965 r., po wydaniu tomiku poezji „Drahtharfe” („Druciana harfa”) i swojej pierwszej płyty „Wolf Biermann (Wschód) gościem Wolfganga Neussa (Zachód)”, otrzymał zakaz publikowania i występowania. Dalsze swoje dzieła wydawał w RFN. W 1969 r. za płytę „Chausseestraße 131” otrzymał nagrodę Fontane-Preis der Stadt West-Berlin, którą ofiarował Horstowi Mahlerowi - adwokatowi pozaparlamentarnej opozycji. Rok 1976 był dla Biermanna rokiem decydującym. We wrześniu, po 11 latach zakazu, pozwolono mu na występ w kościele w Prenzlau i na trasę koncertową po RFN, którą rozpoczął 13 listopada 1976 roku w Kolonii. Jednakże władze NRD szybko zauważyły, że w swoim programie artystycznym znacząco krytykuje socjalizm i ustrój. 16 listopada jednomyślnie uchwalono, że Biermann zostanie pozbawiony obywatelstwa. W odpowiedzi 13 intelektualistów dzień później wystosowało petycję o zmianę decyzji. Pod listem podpisali się również twórcy ze Związku Pisarzy NRD, tacy jak m.in. Sarah Kirsch, Stefan Heym, Jürgen Fuchs. Po internacji z NRD, odbył tournee po Europie. Chciał zwrócić uwagę świata na istotny problem braku wolności słowa. Dopiero w kwietniu 1982 roku otrzymał możliwość jednodniowego pobytu w NRD. Mógł wtedy odwiedzić swego umierającego przyjaciela, Roberta Havemanna.
Biermann przez pewien czas pracował jako wykładowca na Ohio State University (USA). Po raz kolejny swoją ojczyznę mógł odwiedzić dopiero w 1989 r. Po koncercie w Lipsku był już określany mianem człowieka - legendy. W 1996 r. założył „Biuro Obywatelskie“, organizację, która pomagała ludziom pokrzywdzonym przez enerdowskie władze. W swoim życiu wydał ok. 25 płyt. Ostatnia, wydana w 2005 r., zawiera sonety Shakespeara („Das ist die feinste Liebeskunst - Shakespeare-Sonette”).

REALIZM SOCJALISTYCZNY. MALARSTWO
Zadaniem artysty stało się przekazywanie pozytywnego obrazu społeczeństwa socjalistycznego oraz propagowanego przez nie typu człowieka. Do końca lat '60 w twórczości artystycznej, wspieranej przez funkcjonariuszy reżimu NRD, dominowało odzwierciedlenie socjalistycznego procesu pracy.
Nowe tendencje rozwojowe w malarstwie realizmu socjalistycznego wychodziły przede wszystkim z Akademii Sztuk Pięknych w Lipsku. Do najbardziej znanych przedstawicieli należą Werner Tübke (ur.1929) i Bernhard Heisig (ur.1925). Ich monumentalne dzieła nie wyzwoliły się wprawdzie od zaangażowanej historycznie czy też społecznie tematyki, jednak udało im się oderwać od sterylnego stylu tal '50 i '60.
Wolfgang Mattheuer (ur.1927) poszedł w swych dążeniach do spożytkowania realistycznego sposobu malowania jeszcze dalej. Jego obrazy stanowią syntezę postekspresjonistycznej „nowej rzeczywistości” i „magicznego realizmu”.
A.R. Penck (ur.1939), który w 1980 roku opuścił NRD i zdobył sławę na Zachodzie Niemiec, chce przy pomocy znaków: krzyż, kwadrat, oraz swych anarchicznych figur stworzyć język uniwersalny, zrozumiały dla każdego człowieka.
Od lat '70 dzieła Pencka i jego kolegów były pożądanymi obiektami w świecie zachodnim.
Jörg Immendorf (ur.1945) tworzy nowoczesne malarstwo historyczne. Na obrazie „Cafe Deutschland” huragan historii zmiata mur berliński.

ARCHITEKTURA
Przez 40 lat istnienia w NRD wykształcono w szkołach wyższych mniej więcej tylu architektów, ilu w RFN przez jeden rok.

FILM
DEFA (państwowa spółka filmowa) wprowadzała do kin corocznie 15 do 20 produkcji. Od lat '60, gdy młodzi filmowcy zaczęli się krytycznie rozprawiać z elementami socrealizmu, filmy DEFA nie zawsze szły po linii rządu. Przykładami na to są: „Niebo podzielone” (Konrad Wolf, 1964), „Die Spur der Steine” (Frank Beyer, 1966), „Die Legende von Paul und Paula” ( Heiner Carow, 1973), „Jakob, der Lünger” (Frank Beyer, 1974).


Komentarze

Aby dodać komentarz pod własnym nazwiskiem musisz się zalogować, lub napisać pod tymczasowym nickiem (wymaga aktywacji)

Nick:Komentarz:

Brak komentarzy