Jeśli chcesz być informowany/a na bieżąco o wydarzeniach prosto z Homo Faber, zapisz się do naszego newslettera.
Strona główna > Projekty > Zrealizowane > Witamy w Lublinie 2008 > Poradnik
Kim są policjanci każdy mniej więcej wie, zatem możemy bez barwnego wstępu przejść do rzeczy.
Do podstawowych zadań Policji należą m.in.:
- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia,
- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych,
- wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.
Ustawa o Policji mówi, że policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.
Jakie ma uprawnienia Policja?
Pamiętajmy, że przystępując do poniżej opisanych czynności, policjant jest obowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej (nie można zatem kogoś wylegitymować czy zatrzymać na 48 godzin bez przyczyny).
Policjant nieumundurowany okazuje legitymację służbową, a na żądanie umożliwia odnotowanie danych w niej zawartych.
Do podstawowych uprawnień policjantów należą:
1. Legitymowanie
Celem wylegitymowania (czyli tzw. “spisania”) jest ustalenie tożsamości danej osoby.
Policjant ustala tożsamość osoby legitymowanej na podstawie:
- dowodu osobistego,
- paszportu,
- zagranicznego dokumentu tożsamości,
- innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem
lub serią.
Tożsamość można też ustalić na podstawie oświadczenia innej osoby (np. towarzyszącej nam koleżanki), której tożsamość policjant ustalił na podstawie wymienionych dokumentów.
Oczywiście nie ma żadnego obowiązku noszenia za sobą dokumentu tożsamości i może się zdarzyć, że policjant będzie chciał Was wylegitymować, a Wy nie będziecie mieć przy sobie dokumentu, nie będzie też nikogo, kto mógłby potwierdzić Waszą tożsamość. W takiej sytuacji możecie np. zaproponować, że udacie się w swoje miejsce zamieszkania a ktoś, kto mieszka z Wami zniesie Wasz dowód. Jeśli natomiast zostaliśmy złapani na gorącym uczynku, wówczas policjant może nas zatrzymać i doprowadzić do jednostki Policji celem ustalenia tożsamości.
Trzeba pamiętać, że odmowa wylegitymowania się albo podanie fałszywych danych jest wykroczeniem i można być za to skazanym na karę grzywny
2. Zatrzymanie
Zatrzymanie, to krótkotrwałe pozbawienie wolności. Policja może zatrzymać osobę, która stwarza zagrożenie lub jest podejrzana o popełnienie przestępstwa.
Maksymalny czas zatrzymania – 48 godzin (i ani minuty dłużej, chyba, że na kolejne 24 godziny, gdy zatrzymany zostaje przekazany do dyspozycji sądu w celu tymczasowego aresztowania). Nie oznacza to, że zawsze zatrzymanie trwa maksymalny czas. Osoba zatrzymana powinna zostać zwolniona, gdy ustanie przyczyna zatrzymania.
Dokonując zatrzymania policjant powinien:
- wylegitymować osobę zatrzymywaną,
- poinformować osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedzić o obowiązku podporządkowania
się wydawanym poleceniom, a także o tym, że będzie mógł użyć środków przymusu, jeśli się im nie podporządkuje,
- doprowadzić osobę zatrzymaną do jednostki Policji.
Po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki Policji, policjant wykonuje kolejno następujące czynności:
1) poucza osobę zatrzymaną o prawie do:
a) wniesienia zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zatrzymania (zażalenie można wnieść w ciągu 7 dni),
b) wypowiedzenia się co do przyczyn zatrzymania,
c) zawiadomienia o zatrzymaniu wskazanej osoby najbliższej oraz pracodawcy, uczelni lub szkoły,
d) nawiązania kontaktu z adwokatem, a także bezpośredniej z nim rozmowy,
ewentualnie
e) nawiązania kontaktu z konsulatem lub ambasadą, jeżeli zatrzymany jest cudzoziemcem;
2) wysłuchuje osobę zatrzymaną na okoliczność zatrzymania;
3) sporządza protokół zatrzymania i doręcza osobie zatrzymanej jego kopię (za potwierdzeniem odbioru);
4) podejmuje czynności mające na celu realizację praw osoby zatrzymanej, jeżeli tego żądała (np. prawa widzenia się z adwokatem);
5) powiadamia o zatrzymaniu prokuratora,
Pamiętajmy, że zatrzymanie może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki (np. pouczenie) okazały się bezcelowe lub nieskuteczne.
Osobę zatrzymaną można fotografować, pobierać odciski palców lub okazywać tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie można ustalić w inny sposób.
W razie uzasadnionej potrzeby, osobę zatrzymaną należy niezwłocznie poddać badaniu lekarskiemu lub udzielić jej pierwszej pomocy medycznej.
Jak wspomniane zostało wyżej, mamy prawo złożenia do sądu skargi na zatrzymanie. Skarga ta powinna zostać niezwłocznie przekazana sądowi i niezwłocznie przez sąd rozpatrzona. W przypadku uwzględnienia skargi osoba zatrzymana zostaje zwolniona.
Jeżeli sąd uzna, że zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne, wówczas mamy prawo zgłosić żądanie odszkodowania. Żądanie takie składa się do sądu okręgowego.
Zatrzymanie “do wytrzeźwienia”
Co prawda nie ma już w Lublinie izby wytrzeźwień, ale osoby nietrzeźwe mogą być doprowadzone do jednostki Policji, do zakładu opieki zdrowotnej lub innej placówki wskazanej przez samorząd. Osoby nietrzeźwe można też doprowadzić do miejsca zamieszkania lub pobytu.
Zazwyczaj osoby takie są przewożone do jednostki Policji lub na izbę przyjęć do szpitala. Wedle doniesień mediów w 2009 ma powstać w Lublinie specjalna noclegownia dla nietrzeźwych.
Zatrzymać do wytrzeźwienia można osoby, które w stanie nietrzeźwości (czyli ponad 0,5 promila we krwi):
- swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy,
- znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo
- zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób.
Sama nietrzeźwość nie jest powodem do zatrzymania, trzeba jeszcze np. spać na ławce w parku.
W jednostce Policji pozostaje się “do wytrzeźwienia” nie dłużej niż 24 godziny. Osoby do lat 18 umieszcza się w odrębnych pomieszczeniach, oddzielnie od osób dorosłych.
Na to zatrzymanie przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności doprowadzenia, jak również decyzji o zatrzymaniu oraz prawidłowości ich wykonania. Zażalenie przekazuje się sądowi rejonowemu miejsca doprowadzenia lub zatrzymania w ciągu 7 dni od doprowadzenia bądź zatrzymania.
Ujęcie
Warto wiedzieć, że na podstawie przepisów prawa, każdy człowiek ma prawo ująć kogoś innego -złapać na gorącym uczynku lub w pościgu bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa (o ile zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości). Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
3. Dokonywanie kontroli osobistej i bagażu
Kontroli tej dokonuje się w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary.
Dokonując kontroli osobistej policjant kolejno:
- sprawdza zawartość odzieży osoby kontrolowanej i przedmioty, które znajdują się na jej ciele, nie
odsłaniając przykrytej odzieżą powierzchni ciała,
- sprawdza zawartość bagażu podręcznego oraz innych przedmiotów, które posiada przy sobie osoba kontrolowana,
- legitymuje osobę kontrolowaną.
Kontrolę osobistą powinien przeprowadzać policjant tej samej płci, co osoba kontrolowana.
Kontroli dokonuje się w miejscu niedostępnym dla osób postronnych.
Osoba poddana kontroli osobistej może przybrać do tej czynności osobę przez siebie wskazaną. Policjant jest obowiązany dopuścić tę osobę do udziału w kontroli (chyba że jej obecność utrudniałaby lub uniemożliwiałaby przeprowadzenie kontroli).
Policjant również może przybrać do obecności przy kontroli osobistej osobę trzecią, jeżeli uzna to za konieczne dla uzyskania celu kontroli.
Policjant może też przeglądać nasz bagaż, ale tylko w naszej obecności (i oczywiście w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa).
4. Użycie środków przymusu bezpośredniego
W razie niepodporządkowania się poleceniom wydanym przez policjantów, mogą oni stosować rozmaite środki przymusu bezpośredniego.
Policjanci mogą stosować jedynie takie środki przymusu bezpośredniego, które odpowiadają istniejącej sytuacji i są niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
Do środków przymusu należą m.in.:
- siła fizyczna (w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony lub ataku)
stosuje się ją w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo zmuszenia do wykonania polecenia.
Stosując siłę fizyczną policjantowi nie wolno zadawać uderzeń (chyba że działa on w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie).
Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, starców oraz osób o widocznym kalectwie stosuje się wyłącznie chwyty obezwładniające.
- kajdanki
stosuje się je m.in. wobec osób zatrzymanych w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi.
Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osoba jest agresywna lub niebezpieczna, można założyć kajdanki na ręce trzymane z tyłu.
Nie zakłada się kajdanek osobom w wieku poniżej 17 lat. Chyba, że są to nieletni w wieku powyżej 15 lat podejrzani o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu.
- pałki służbowe
stosuje się je w celu:
- odpierania czynnej napaści,
- pokonywania czynnego oporu.
- przeciwdziałania niszczeniu mienia.
Policjant nie może użyć pałki wobec osób stawiających bierny opór (np. siedzą na chodniku, przykuły się do drzewa), chyba że zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne.
Policjantowi nie wolno:
- zadawać uderzeń i pchnięć pałką w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosować na te części ciała blokady i zakładać dźwignię,
- bić rękojeścią pałki,
- stosować pałki służbowej wobec osób skutych kajdankami lub też wobec których użyto innych środków jak kaftan bezpieczeństwa
5. Przeszukanie pomieszczeń
Przeszukania pomieszczeń (a także przy okazji osób, odzieży i podręcznych przedmiotów) Policja dokonuje w celu znalezienia albo zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa oraz w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie karnej (np. skradzione rzeczy, narzędzia przestępstwa itp.). Musi istnieć uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana lub te przedmioty znajdują się w pomieszczeniu, które ma być przeszukane.
Policja dokonuje przeszukania na polecenie sądu lub prokuratora (tzw. nakaz przeszukania). Postanowienie sądu lub prokuratora powinno zostać przedstawione osobie, u której ma być przeprowadzone przeszukanie.
Przeszukania można też dokonać bez nakazu, ale tylko w sytuacjach nie cierpiących zwłoki. Wówczas policjant powinien okazać nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową. Jednakże takie przeszukanie powinno zostać potem zatwierdzone przez prokuratora lub sąd. Jeśli nie zostało ono zatwierdzone, wówczas zatrzymane przedmioty należy bezzwłocznie zwrócić.
Przeszukanie mieszkania powinno odbywać się między 6.00 a 22.00. W porze nocnej może odbywać się tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki.
Przy rozpoczęciu przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do instytucji państwowej (czyli np. uniwersytetu) lub samorządowej, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny i dopuścić ich do udziału w czynności.
Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
6. Nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym (czyli tzw. “wlepianie mandatów”)
Policjant może nałożyć grzywnę za popełnienie wykroczeń (takich jak np. picie alkoholu w miejscu publicznym, czy spowodowanie niebezpieczeństwa podczas jazdy samochodem) w wypadku, gdy:
- sprawca wykroczenia został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia,
- stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego (np. fotoradaru), a nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu (czyli na zdjęciu z fotoradaru widać tylko nasz samochód, a nie całą kawalkadę).
Wysokość mandatu to maksymalnie 500 zł, chyba, że danym czynem popełniliśmy dwa lub więcej wykroczeń (wówczas mandat może opiewać na wartość do 1000 zł).
Mandat może być:
- gotówkowy – czyli wydany po uiszczeniu grzywny bezpośrednio policjantowi, który ją nałożył, taki mandat stosuje się tylko wobec osób, które czasowo przebywają w Polsce lub nie mają w Polsce stałego miejsca zamieszkania lub pobytu,
- kredytowany, wydaje się go za potwierdzeniem odbioru,
- zaoczny (gdy sprawcy nie ma na miejscu zdarzenia).
Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego – policjant powinien poinformować o tej możliwości sprawcę, jak również o konsekwencjach odmowy przyjęcia mandatu. W razie odmowy przyjęcia mandatu (lub nieuiszczenia w terminie mandatu zaocznego), Policja występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie.
Oczywiście nie zawsze, gdy popełniamy wykroczenie policjant wlepia nam mandat, może on wcześniej zastosować pouczenie, czy ostrzeżenie. Dopiero, gdy np. mimo ostrzeżenia dalej zakłócamy ciszę nocną, policjant może nam wypisać mandat.
Jak zgłosić popełnienie przestępstwa?
W Polsce przestępstwa są co do zasady ścigane z urzędu. Oznacza to, że organ ścigania wszczyna postępowanie karne, gdy tylko otrzyma wiarygodną informację o popełnieniu przestępstwa. Nie ma tu znaczenia źródło tej informacji, mogą to być informacje pochodzące ze źródeł samej Policji (np. od patrolu), doniesienia prasowe, a także doniesienia składane przez osoby, które padły ofiarą przestępstw lub były ich świadkami. To, że przestępstwa są ścigane z urzędu oznacza też, że w przypadku spraw prowadzonych o popełnienie większości przestępstw, nie ma czegoś takiego, jak cofnięcie skargi, które powoduje umorzenie postępowania (jak na amerykańskich filmach).
Istnieje także grupa przestępstw, które są ścigane na wniosek osób pokrzywdzonych (np. zgwałcenie) lub z oskarżenia prywatnego (np. zniewaga), jednak dotyczy to stosunkowo niewielkiej grupy przestępstw.
Przepis prawa (art. 304. §1 kodeksu postępowania karnego) mówi, że każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Jednakże “społeczny” oznacza, że nie ma żadnej sankcji za niezawiadomienie Policji lub prokuratury o przestępstwie.
Nie ma określonej formy składania doniesień – można tego dokonać telefonicznie (gdy jesteśmy świadkami rozboju, czy awantury domowej), można takie doniesienie wysłać na piśmie do prokuratury lub na Policję, można też je zgłosić ustnie. W przypadku, gdy zgłaszamy przestępstwo ustnie, wówczas w jednostce Policji spisywany jest protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej.
Gdy padliśmy ofiarą przestępstwa i chcemy złożyć zawiadomienie, warto również spróbować rozejrzeć się za świadkami przestępstwa i np. poprosić ich o dane, aby później mogli zeznawać w naszej sprawie. Może to być trudne (ludzie generalnie nie chcą “włóczyć się po sądach”), ale może wiele pomóc na dalszych etapach postępowania.
Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia prokuratura lub Policja są obowiązane wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa. O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa powinna zostać zawiadomiona osoba, która złożyła zawiadomienie oraz osoba pokrzywdzona przez przestępstwo.
Jeśli złożyliśmy zawiadomienie o przestępstwie, wówczas w ciągu 6 tygodni powinniśmy zostać powiadomieni o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa. Jeśli nie zostaniemy powiadomieni, wówczas możemy wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.
Osoba pokrzywdzona ma prawo złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa.
Co zrobić, jeśli uważamy, że policjant przekroczył swoje uprawnienia?
Poza wyżej wspomnianymi możliwościami (np. skarga do sądu na zatrzymanie), możemy skorzystać z paru innych możliwości (jeśli to możliwe, możemy skorzystać ze wszystkich):
- możemy złożyć zażalenie do prokuratora na czynności Policji (adres prokuratury rejonowej podany niżej),
- możemy złożyć skargę na działanie policjantów do Komendanta Miejskiego Policji,
- przekroczenie uprawnień przez Policję jest przestępstwem ściganym z urzędu – w takim wypadku możemy złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez policjanta, takie zawiadomienie najlepiej złożyć do prokuratury.
Eksterytorialność uczelni
Zgodnie z ustawą prawa o szkolnictwie wyższym, służby państwowe (w tym oczywiście i Policja) odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogą wkroczyć na teren uczelni tylko na wezwanie rektora. Służby te mogą wkroczyć na teren uczelni bez wezwania rektora w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ludzkiego lub klęski żywiołowej. Muszą o tym jednakże niezwłocznie zawiadomić rektora.
Rektor może także zawrzeć porozumienia ze służbami porządku publicznego, w których mogą określić inne przypadki związane z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa uzasadniające przebywanie tych służb na terenie uczelni.
Rektorzy wszystkich publicznych lubelskich uczelni wyższych (oraz niektórych prywatnych m.in. Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji) zawarli takie porozumienie m.in. z Policją, Strażą Miejską. Na ich podstawie służby te mogą wkraczać do budynków uczelnianych po uzyskaniu zgody specjalnego pełnomocnika rektora danej uczelni. Ponadto specjalnie do patrolowania terenu miasteczka uniwersyteckiego przeznaczone zostało kilka radiowozów Policji (z napisem “Patrol Uniwersytecki” na burtach).
Służby są obowiązane opuścić teren uczelni niezwłocznie po ustaniu przyczyn, które uzasadniały ich wkroczenie na teren uczelni, lub na żądanie rektora.
Adresy:
Komenda Miejska Policji w Lublinie
ul. Północna 3
tel. (081) 7427340
www.policja.lublin.pl
I Komisariat Policji
ul. Okopowa 2b
tel. (081) 5354573
IV Komisariat Policji
ul. Lipowa 27
tel. (081) 5354676
VIII Komisariat Policji
al. Piłsudskiego 17
tel. (081) 5354570
Pełnomocnik Lubelskiego Komendanta Wojewódzkiego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka w Policji
nadkom. Renata Kuc
tel. 0-81 535-45-19
fax. 0-81 535-45-18
Prokuratura Rejonowa w Lublinie
ul. Chmielna 10 20-950 Lublin tel. (0-81) 536 23 05 fax (0-81) 536-23-00
Prokuratura Rejonowa Lublin - Północ
ul. Okopowa 2a 20-950 Lublin tel.(0-81) 532-33-19 fax (0-81) 534-97-04
Prokuratura Rejonowa Lublin - Południe
ul. Chmielna 10 20-950 Lublin tel. (0-81) 534 03 68 fax (0-81) 534-03-95
Najważniejsze przepisy prawne dotyczące działania Policji
(dostępne na stronie: isip.sejm.gov.pl oraz www.policja.pl/portal/pol/40/Prawo.html)
- ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego,
- kodeks postępowania karnego (tekst jednolity dostępny http://www.lex.com.pl/konstytucja-kodeksy),
- kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jednolity dostępny http://www.lex.com.pl/konstytucja-kodeksy).
Uprawnienia Policji
Jacek Białas (2008-09-29)Kim są policjanci każdy mniej więcej wie, zatem możemy bez barwnego wstępu przejść do rzeczy.
Do podstawowych zadań Policji należą m.in.:
- ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia,
- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych,
- wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.
Ustawa o Policji mówi, że policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.
Jakie ma uprawnienia Policja?
Pamiętajmy, że przystępując do poniżej opisanych czynności, policjant jest obowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej (nie można zatem kogoś wylegitymować czy zatrzymać na 48 godzin bez przyczyny).
Policjant nieumundurowany okazuje legitymację służbową, a na żądanie umożliwia odnotowanie danych w niej zawartych.
Do podstawowych uprawnień policjantów należą:
1. Legitymowanie
Celem wylegitymowania (czyli tzw. “spisania”) jest ustalenie tożsamości danej osoby.
Policjant ustala tożsamość osoby legitymowanej na podstawie:
- dowodu osobistego,
- paszportu,
- zagranicznego dokumentu tożsamości,
- innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem
lub serią.
Tożsamość można też ustalić na podstawie oświadczenia innej osoby (np. towarzyszącej nam koleżanki), której tożsamość policjant ustalił na podstawie wymienionych dokumentów.
Oczywiście nie ma żadnego obowiązku noszenia za sobą dokumentu tożsamości i może się zdarzyć, że policjant będzie chciał Was wylegitymować, a Wy nie będziecie mieć przy sobie dokumentu, nie będzie też nikogo, kto mógłby potwierdzić Waszą tożsamość. W takiej sytuacji możecie np. zaproponować, że udacie się w swoje miejsce zamieszkania a ktoś, kto mieszka z Wami zniesie Wasz dowód. Jeśli natomiast zostaliśmy złapani na gorącym uczynku, wówczas policjant może nas zatrzymać i doprowadzić do jednostki Policji celem ustalenia tożsamości.
Trzeba pamiętać, że odmowa wylegitymowania się albo podanie fałszywych danych jest wykroczeniem i można być za to skazanym na karę grzywny
2. Zatrzymanie
Zatrzymanie, to krótkotrwałe pozbawienie wolności. Policja może zatrzymać osobę, która stwarza zagrożenie lub jest podejrzana o popełnienie przestępstwa.
Maksymalny czas zatrzymania – 48 godzin (i ani minuty dłużej, chyba, że na kolejne 24 godziny, gdy zatrzymany zostaje przekazany do dyspozycji sądu w celu tymczasowego aresztowania). Nie oznacza to, że zawsze zatrzymanie trwa maksymalny czas. Osoba zatrzymana powinna zostać zwolniona, gdy ustanie przyczyna zatrzymania.
Dokonując zatrzymania policjant powinien:
- wylegitymować osobę zatrzymywaną,
- poinformować osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedzić o obowiązku podporządkowania
się wydawanym poleceniom, a także o tym, że będzie mógł użyć środków przymusu, jeśli się im nie podporządkuje,
- doprowadzić osobę zatrzymaną do jednostki Policji.
Po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki Policji, policjant wykonuje kolejno następujące czynności:
1) poucza osobę zatrzymaną o prawie do:
a) wniesienia zażalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zatrzymania (zażalenie można wnieść w ciągu 7 dni),
b) wypowiedzenia się co do przyczyn zatrzymania,
c) zawiadomienia o zatrzymaniu wskazanej osoby najbliższej oraz pracodawcy, uczelni lub szkoły,
d) nawiązania kontaktu z adwokatem, a także bezpośredniej z nim rozmowy,
ewentualnie
e) nawiązania kontaktu z konsulatem lub ambasadą, jeżeli zatrzymany jest cudzoziemcem;
2) wysłuchuje osobę zatrzymaną na okoliczność zatrzymania;
3) sporządza protokół zatrzymania i doręcza osobie zatrzymanej jego kopię (za potwierdzeniem odbioru);
4) podejmuje czynności mające na celu realizację praw osoby zatrzymanej, jeżeli tego żądała (np. prawa widzenia się z adwokatem);
5) powiadamia o zatrzymaniu prokuratora,
Pamiętajmy, że zatrzymanie może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki (np. pouczenie) okazały się bezcelowe lub nieskuteczne.
Osobę zatrzymaną można fotografować, pobierać odciski palców lub okazywać tylko wtedy, gdy jej tożsamości nie można ustalić w inny sposób.
W razie uzasadnionej potrzeby, osobę zatrzymaną należy niezwłocznie poddać badaniu lekarskiemu lub udzielić jej pierwszej pomocy medycznej.
Jak wspomniane zostało wyżej, mamy prawo złożenia do sądu skargi na zatrzymanie. Skarga ta powinna zostać niezwłocznie przekazana sądowi i niezwłocznie przez sąd rozpatrzona. W przypadku uwzględnienia skargi osoba zatrzymana zostaje zwolniona.
Jeżeli sąd uzna, że zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne, wówczas mamy prawo zgłosić żądanie odszkodowania. Żądanie takie składa się do sądu okręgowego.
Zatrzymanie “do wytrzeźwienia”
Co prawda nie ma już w Lublinie izby wytrzeźwień, ale osoby nietrzeźwe mogą być doprowadzone do jednostki Policji, do zakładu opieki zdrowotnej lub innej placówki wskazanej przez samorząd. Osoby nietrzeźwe można też doprowadzić do miejsca zamieszkania lub pobytu.
Zazwyczaj osoby takie są przewożone do jednostki Policji lub na izbę przyjęć do szpitala. Wedle doniesień mediów w 2009 ma powstać w Lublinie specjalna noclegownia dla nietrzeźwych.
Zatrzymać do wytrzeźwienia można osoby, które w stanie nietrzeźwości (czyli ponad 0,5 promila we krwi):
- swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy,
- znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo
- zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób.
Sama nietrzeźwość nie jest powodem do zatrzymania, trzeba jeszcze np. spać na ławce w parku.
W jednostce Policji pozostaje się “do wytrzeźwienia” nie dłużej niż 24 godziny. Osoby do lat 18 umieszcza się w odrębnych pomieszczeniach, oddzielnie od osób dorosłych.
Na to zatrzymanie przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu można domagać się zbadania zasadności i legalności doprowadzenia, jak również decyzji o zatrzymaniu oraz prawidłowości ich wykonania. Zażalenie przekazuje się sądowi rejonowemu miejsca doprowadzenia lub zatrzymania w ciągu 7 dni od doprowadzenia bądź zatrzymania.
Ujęcie
Warto wiedzieć, że na podstawie przepisów prawa, każdy człowiek ma prawo ująć kogoś innego -złapać na gorącym uczynku lub w pościgu bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa (o ile zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości). Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
3. Dokonywanie kontroli osobistej i bagażu
Kontroli tej dokonuje się w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary.
Dokonując kontroli osobistej policjant kolejno:
- sprawdza zawartość odzieży osoby kontrolowanej i przedmioty, które znajdują się na jej ciele, nie
odsłaniając przykrytej odzieżą powierzchni ciała,
- sprawdza zawartość bagażu podręcznego oraz innych przedmiotów, które posiada przy sobie osoba kontrolowana,
- legitymuje osobę kontrolowaną.
Kontrolę osobistą powinien przeprowadzać policjant tej samej płci, co osoba kontrolowana.
Kontroli dokonuje się w miejscu niedostępnym dla osób postronnych.
Osoba poddana kontroli osobistej może przybrać do tej czynności osobę przez siebie wskazaną. Policjant jest obowiązany dopuścić tę osobę do udziału w kontroli (chyba że jej obecność utrudniałaby lub uniemożliwiałaby przeprowadzenie kontroli).
Policjant również może przybrać do obecności przy kontroli osobistej osobę trzecią, jeżeli uzna to za konieczne dla uzyskania celu kontroli.
Policjant może też przeglądać nasz bagaż, ale tylko w naszej obecności (i oczywiście w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa).
4. Użycie środków przymusu bezpośredniego
W razie niepodporządkowania się poleceniom wydanym przez policjantów, mogą oni stosować rozmaite środki przymusu bezpośredniego.
Policjanci mogą stosować jedynie takie środki przymusu bezpośredniego, które odpowiadają istniejącej sytuacji i są niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.
Do środków przymusu należą m.in.:
- siła fizyczna (w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony lub ataku)
stosuje się ją w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo zmuszenia do wykonania polecenia.
Stosując siłę fizyczną policjantowi nie wolno zadawać uderzeń (chyba że działa on w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie).
Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, starców oraz osób o widocznym kalectwie stosuje się wyłącznie chwyty obezwładniające.
- kajdanki
stosuje się je m.in. wobec osób zatrzymanych w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi.
Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osoba jest agresywna lub niebezpieczna, można założyć kajdanki na ręce trzymane z tyłu.
Nie zakłada się kajdanek osobom w wieku poniżej 17 lat. Chyba, że są to nieletni w wieku powyżej 15 lat podejrzani o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu.
- pałki służbowe
stosuje się je w celu:
- odpierania czynnej napaści,
- pokonywania czynnego oporu.
- przeciwdziałania niszczeniu mienia.
Policjant nie może użyć pałki wobec osób stawiających bierny opór (np. siedzą na chodniku, przykuły się do drzewa), chyba że zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne.
Policjantowi nie wolno:
- zadawać uderzeń i pchnięć pałką w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosować na te części ciała blokady i zakładać dźwignię,
- bić rękojeścią pałki,
- stosować pałki służbowej wobec osób skutych kajdankami lub też wobec których użyto innych środków jak kaftan bezpieczeństwa
5. Przeszukanie pomieszczeń
Przeszukania pomieszczeń (a także przy okazji osób, odzieży i podręcznych przedmiotów) Policja dokonuje w celu znalezienia albo zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa oraz w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie karnej (np. skradzione rzeczy, narzędzia przestępstwa itp.). Musi istnieć uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana lub te przedmioty znajdują się w pomieszczeniu, które ma być przeszukane.
Policja dokonuje przeszukania na polecenie sądu lub prokuratora (tzw. nakaz przeszukania). Postanowienie sądu lub prokuratora powinno zostać przedstawione osobie, u której ma być przeprowadzone przeszukanie.
Przeszukania można też dokonać bez nakazu, ale tylko w sytuacjach nie cierpiących zwłoki. Wówczas policjant powinien okazać nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową. Jednakże takie przeszukanie powinno zostać potem zatwierdzone przez prokuratora lub sąd. Jeśli nie zostało ono zatwierdzone, wówczas zatrzymane przedmioty należy bezzwłocznie zwrócić.
Przeszukanie mieszkania powinno odbywać się między 6.00 a 22.00. W porze nocnej może odbywać się tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki.
Przy rozpoczęciu przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do instytucji państwowej (czyli np. uniwersytetu) lub samorządowej, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny i dopuścić ich do udziału w czynności.
Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości.
6. Nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym (czyli tzw. “wlepianie mandatów”)
Policjant może nałożyć grzywnę za popełnienie wykroczeń (takich jak np. picie alkoholu w miejscu publicznym, czy spowodowanie niebezpieczeństwa podczas jazdy samochodem) w wypadku, gdy:
- sprawca wykroczenia został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia,
- stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego (np. fotoradaru), a nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu (czyli na zdjęciu z fotoradaru widać tylko nasz samochód, a nie całą kawalkadę).
Wysokość mandatu to maksymalnie 500 zł, chyba, że danym czynem popełniliśmy dwa lub więcej wykroczeń (wówczas mandat może opiewać na wartość do 1000 zł).
Mandat może być:
- gotówkowy – czyli wydany po uiszczeniu grzywny bezpośrednio policjantowi, który ją nałożył, taki mandat stosuje się tylko wobec osób, które czasowo przebywają w Polsce lub nie mają w Polsce stałego miejsca zamieszkania lub pobytu,
- kredytowany, wydaje się go za potwierdzeniem odbioru,
- zaoczny (gdy sprawcy nie ma na miejscu zdarzenia).
Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego – policjant powinien poinformować o tej możliwości sprawcę, jak również o konsekwencjach odmowy przyjęcia mandatu. W razie odmowy przyjęcia mandatu (lub nieuiszczenia w terminie mandatu zaocznego), Policja występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie.
Oczywiście nie zawsze, gdy popełniamy wykroczenie policjant wlepia nam mandat, może on wcześniej zastosować pouczenie, czy ostrzeżenie. Dopiero, gdy np. mimo ostrzeżenia dalej zakłócamy ciszę nocną, policjant może nam wypisać mandat.
Jak zgłosić popełnienie przestępstwa?
W Polsce przestępstwa są co do zasady ścigane z urzędu. Oznacza to, że organ ścigania wszczyna postępowanie karne, gdy tylko otrzyma wiarygodną informację o popełnieniu przestępstwa. Nie ma tu znaczenia źródło tej informacji, mogą to być informacje pochodzące ze źródeł samej Policji (np. od patrolu), doniesienia prasowe, a także doniesienia składane przez osoby, które padły ofiarą przestępstw lub były ich świadkami. To, że przestępstwa są ścigane z urzędu oznacza też, że w przypadku spraw prowadzonych o popełnienie większości przestępstw, nie ma czegoś takiego, jak cofnięcie skargi, które powoduje umorzenie postępowania (jak na amerykańskich filmach).
Istnieje także grupa przestępstw, które są ścigane na wniosek osób pokrzywdzonych (np. zgwałcenie) lub z oskarżenia prywatnego (np. zniewaga), jednak dotyczy to stosunkowo niewielkiej grupy przestępstw.
Przepis prawa (art. 304. §1 kodeksu postępowania karnego) mówi, że każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Jednakże “społeczny” oznacza, że nie ma żadnej sankcji za niezawiadomienie Policji lub prokuratury o przestępstwie.
Nie ma określonej formy składania doniesień – można tego dokonać telefonicznie (gdy jesteśmy świadkami rozboju, czy awantury domowej), można takie doniesienie wysłać na piśmie do prokuratury lub na Policję, można też je zgłosić ustnie. W przypadku, gdy zgłaszamy przestępstwo ustnie, wówczas w jednostce Policji spisywany jest protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej.
Gdy padliśmy ofiarą przestępstwa i chcemy złożyć zawiadomienie, warto również spróbować rozejrzeć się za świadkami przestępstwa i np. poprosić ich o dane, aby później mogli zeznawać w naszej sprawie. Może to być trudne (ludzie generalnie nie chcą “włóczyć się po sądach”), ale może wiele pomóc na dalszych etapach postępowania.
Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia prokuratura lub Policja są obowiązane wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa. O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa powinna zostać zawiadomiona osoba, która złożyła zawiadomienie oraz osoba pokrzywdzona przez przestępstwo.
Jeśli złożyliśmy zawiadomienie o przestępstwie, wówczas w ciągu 6 tygodni powinniśmy zostać powiadomieni o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa. Jeśli nie zostaniemy powiadomieni, wówczas możemy wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.
Osoba pokrzywdzona ma prawo złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa.
Co zrobić, jeśli uważamy, że policjant przekroczył swoje uprawnienia?
Poza wyżej wspomnianymi możliwościami (np. skarga do sądu na zatrzymanie), możemy skorzystać z paru innych możliwości (jeśli to możliwe, możemy skorzystać ze wszystkich):
- możemy złożyć zażalenie do prokuratora na czynności Policji (adres prokuratury rejonowej podany niżej),
- możemy złożyć skargę na działanie policjantów do Komendanta Miejskiego Policji,
- przekroczenie uprawnień przez Policję jest przestępstwem ściganym z urzędu – w takim wypadku możemy złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez policjanta, takie zawiadomienie najlepiej złożyć do prokuratury.
Eksterytorialność uczelni
Zgodnie z ustawą prawa o szkolnictwie wyższym, służby państwowe (w tym oczywiście i Policja) odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego mogą wkroczyć na teren uczelni tylko na wezwanie rektora. Służby te mogą wkroczyć na teren uczelni bez wezwania rektora w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ludzkiego lub klęski żywiołowej. Muszą o tym jednakże niezwłocznie zawiadomić rektora.
Rektor może także zawrzeć porozumienia ze służbami porządku publicznego, w których mogą określić inne przypadki związane z utrzymaniem porządku i bezpieczeństwa uzasadniające przebywanie tych służb na terenie uczelni.
Rektorzy wszystkich publicznych lubelskich uczelni wyższych (oraz niektórych prywatnych m.in. Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji) zawarli takie porozumienie m.in. z Policją, Strażą Miejską. Na ich podstawie służby te mogą wkraczać do budynków uczelnianych po uzyskaniu zgody specjalnego pełnomocnika rektora danej uczelni. Ponadto specjalnie do patrolowania terenu miasteczka uniwersyteckiego przeznaczone zostało kilka radiowozów Policji (z napisem “Patrol Uniwersytecki” na burtach).
Służby są obowiązane opuścić teren uczelni niezwłocznie po ustaniu przyczyn, które uzasadniały ich wkroczenie na teren uczelni, lub na żądanie rektora.
Adresy:
Komenda Miejska Policji w Lublinie
ul. Północna 3
tel. (081) 7427340
www.policja.lublin.pl
I Komisariat Policji
ul. Okopowa 2b
tel. (081) 5354573
IV Komisariat Policji
ul. Lipowa 27
tel. (081) 5354676
VIII Komisariat Policji
al. Piłsudskiego 17
tel. (081) 5354570
Pełnomocnik Lubelskiego Komendanta Wojewódzkiego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka w Policji
nadkom. Renata Kuc
tel. 0-81 535-45-19
fax. 0-81 535-45-18
Prokuratura Rejonowa w Lublinie
ul. Chmielna 10 20-950 Lublin tel. (0-81) 536 23 05 fax (0-81) 536-23-00
Prokuratura Rejonowa Lublin - Północ
ul. Okopowa 2a 20-950 Lublin tel.(0-81) 532-33-19 fax (0-81) 534-97-04
Prokuratura Rejonowa Lublin - Południe
ul. Chmielna 10 20-950 Lublin tel. (0-81) 534 03 68 fax (0-81) 534-03-95
Najważniejsze przepisy prawne dotyczące działania Policji
(dostępne na stronie: isip.sejm.gov.pl oraz www.policja.pl/portal/pol/40/Prawo.html)
- ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów,
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego,
- kodeks postępowania karnego (tekst jednolity dostępny http://www.lex.com.pl/konstytucja-kodeksy),
- kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jednolity dostępny http://www.lex.com.pl/konstytucja-kodeksy).
Portal na którym w tej chwili znajdujesz się został wykonany dzięki dotacji Unii Europejskiej - Środki Przejściowe 2005 (TF2005/017-488.01.01.01) - w ramach projektu Akademia Obywatelska IV realizowanego w roku 2008. Portal, Akademia HF oraz pismo Opornik są jego kontynuacją.